Mặc dù Bộ luật hình sự năm 2015 được sửa đổi, bổ sung năm 2017 đã có hiệu lực từ ngày 01 tháng 01 năm 2018, nhưng trong quá trình áp dụng vẫn còn có những cách hiểu chưa thống nhất về những quy định trong phần các tội phạm. Nhóm tội phạm liên quan đến gian lận và trốn đóng tiền Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế và Bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động cũng là một trong các quy định còn có những cách hiểu chưa thống nhất giữa các Cơ quan tiến hành tố tụng và các cơ quan khác có liên quan đến hoạt động thu, chi tiền Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế và Bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động.
Đồng thời, trong tình hình hiện nay cả nước hiện có 610.000 doanh nghiệp đang hoạt động, thế nhưng theo số liệu của BHXH Việt Nam thì chỉ 327.000 doanh nghiệp tham gia BHXH. Như vậy, còn tới 283.000 doanh nghiệp chưa tham gia BHXH cho người lao động. Đương nhiên, trong số đó có những doanh nghiệp nhỏ, số lao động thời vụ, nhưng cũng có doanh nghiệp cố tình né đóng BHXH cho người lao động.
Đáng chú ý là con số thống kê mà ông Đào Ngọc Dung, Bộ trưởng Bộ LĐTB-XH, cho biết đến nay Quỹ BHXH đang có tổng số nợ khó thu lên đến 2.500 tỷ đồng vì doanh nghiệp “mất tích”, phá sản, giải thể, chủ bỏ trốn. Số nợ lớn như trên sẽ ảnh hưởng tới quyền lợi chính đáng của người lao động, vì họ đã bị trích tiền lương đóng BHXH nhưng lại bị doanh nghiệp chiếm dụng, nên không được hưởng quyền lợi của mình.
Để xử lý các tổ chức và cá nhân có hành vi gian lận, trốn đóng tiền Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế và Bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động, ngày 15 tháng 8 năm 2019, Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng Điều 214 về tội gian lận bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, Điều 215 về tội gian lận bảo hiểm y tế và Điều 216 về tội trốn đóng Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế và Bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động của Bộ luật hình sự.
Hội nghị phổ biến Nghị quyết 05/2019 NQ-HĐTP
Với chức năng giải thích pháp luật, Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao đã thông qua các nội dung của Nghị quyết số 05/2019 để (i) giải thích các thuật ngữ được sử dụng trong các Điều 214, 215 và 216 của Bộ luật hình sự. Qua đó tạo sự thống nhất trong nhận thức của các Cơ quan tiến hành tố tụng và các tổ chức và cá nhân khác khi thụ lý, giải quyết các kiến nghị khởi tố của Cơ quan BHXH các cấp cũng như các tố giác, tin báo về tội phạm liên quan đến hành vi gian lận hoặc trốn đóng Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế và Bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động. (ii) hướng dẫn các tình tiết định khung hình phạt trong các tội danh này như: có tính chất chuyên nghiệp; dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt; phạm tội 02 lần trở lên; không đóng số tiền bảo hiểm đã thu hoặc đã khấu trừ của người lao động. (iii) hướng dẫn việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với 05 trường hợp cụ thể trong đó khẳng định việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người đã thực hiện hành vi làm giả hồ sơ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp, thẻ BHYT để chiếm đoạt tiền BHXH, BHTN, BHYT hoặc gây thiệt hại, ngoài việc bị truy cứu TNHS về tội phạm tương ứng tại các Điều 214 hoặc 215 BLHS thì còn bị truy cứu TNHS về tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức; tội sử dụng con dấu hoặc tài liệu giả của cơ quan, tổ chức quy định tại Điều 341 của BLHS nếu có đủ yếu tố cấu thành tội phạm. (iv) hướng dẫn xử lý hành vi trốn đóng Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế và Bảo hiểm thất nghiệp cho người lao độngthực hiện trước 0h 00 phút ngày 01 tháng 01 năm 2018. (v) xác định tư cách tham gia tố tụng của cơ quan BHXH là Bị hại trong các vụ án mà Bị can, bị cáo bị truy cứu TNHS về các tội phạm được quy định tại các Điều 214, 215 và 216 của BLHS.
Với việc cơ quan có thẩm quyền đã ban hành Nghị quyết hướng dẫn áp dụng các quy định của BLHS về các tội phạm gian lận và trốn đóng Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế và Bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động, chúng ta hy vọng các Doanh nghiệp sẽ thực hiện nghiêm chỉnh nghĩa vụ đóng tiền Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế và Bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động theo đúng quy định của pháp luật. Đồng thời, các tổ chức và cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật hình sự về các tội phạm này sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự để đảm bảo sự công bằng trước pháp luật, đảm bảo an sinh xã hội cũng như quyền và lợi ích chính đáng của người lao động./.
Bài viết: Quang Lâm - VKSND TX. Phú Mỹ
